پنجشنبه های مستند در مهر؛
شرق وحشی و یک یاغی نامدار
به گزارش مجله سرگرمی، مجتبی اسماعیل زاده نویسنده و کارگردان مستند شرق وحشی از ماجرای جست و جوی خود در رابطه با یک یاغی سرکوب شده که به آزادگی معروف است و چالش های کشف وی خاطرنشان کرد.
مجتبی اسماعیل زاده تهیه کننده و کارگردان مستند «شرق وحشی» که برنده جایزه بهترین پژوهش مستند از جشنواره ملی فیلم اقوام شده بود، در ارتباط با شکل گیری ایده و انتخاب سوژه این مستند به خبرنگار مهر اظهار داشت: ما در خطه سبزوار سالیان سال و شاید بالغ بر ۵۰ سال است ترانه ای به نام «ننه گل محمد» را که مرثیه ای از زبان مادر فردی به نام گل محمد و برای مرگ او سروده شده است، می خوانیم. این ترانه این اواخر ترانه معروفی شده است و در مراسم های مختلف و بزم ها خوانده می شود. «ننه گل محمد» روایتگر شرح حال گل محمد است و من از بچگی با شنیدن این ترانه در ذهنم می پرسیدم این آدم کیست؟ وی ضمن اشاره به این که ترانه ای مشابه با عنوان «رشیدخان» هم در قوچان وجود دارد، افزود: در دوران مدرسه متوجه شدم این افراد یاغی هایی در زمانه خود بوده اند و محمود دولت آبادی رمان «کلیدر» را بر مبنای اتفاقات زندگی آنها نوشته است؛ همچنان این کنجکاوی برای من وجود داشت که چطور ترانه ای در رابطه با این فرد در تمام مراسم ها و بزم ها خوانده می شود ولی ما هیچ چیز راجع به شخصیت او نمی دانیم ازاین رو تصمیم گرفتم در رابطه با گل محمد کلمیشی، برادران، عموی او و اتفاقاتی که در آن بازه زمانی برای او افتاده است یک مستند بسازم. این مستندساز ضمن اشاره به این که در تولید مستند از رمان «کلیدر» اقتباس نکرده است، اظهار داشت: از آنجاییکه رمان را خوانده بودم و با آقای دولت آبادی صحبت کرده بودم، می دانستم کتاب «کلیدر» روایت مستندی از زندگی گل محمد نیست و اتفاقی که برای او افتاده، دستاویزی برای روایت آقای دولت آبادی بوده است و ایشان شخصیت های زیادی به داستان افزوده است که واقعی نبوده اند، نام شخصیت ها را تغییر داده و ماجراها و اتفاقاتی به داستان اضافه یا کم شده اند.
وی ضمن اشاره به طولانی شدن تولید این مستند در ارتباط با چالش های پژوهش و تولید، اظهار داشت: ساخت این مستند خیلی طولانی شد و آنچه در فیلم می بینیم در سال ۹۰ یا ۹۱ تصویربرداری شده است در حالیکه فیلم سال ۱۴۰۰ منتشر شد؛ از سال ۷۵ تا ۷۸ به دنبال افراد در رابطه با گل محمدها و داستان واقعی آنها بودم و در این بازه تلاش کردم هرکس از بازماندگان آنها را که هنوز زنده هستند، پیدا کنم و به روایت مستندتر برسم. وی افزود: از سال ۹۰ - ۹۱ تصویربرداری و مونتاژ را انجام دادم و سال ۹۲ نسخه ای آماده شد اما حس می کردم این نسخه کامل نیست و در نهایت بعد از مدتی سرگردانی، مصاحبه ها و پلان های جانبی ضبط کردم و کم کم مشغول کارهای دیگر شدم و این مستند از برنامه کاری ام خارج شد تا دوران کرونا که باردیگر سراغ این فیلم آمدم و از اول آنرا مونتاژ کردم که سال ۱۴۰۰ رسما منتشر گردید. اسماعیل زاده که برنده جایزه بهترین پژوهش جشنواره ملی فیلم اقوام شده است ضمن اشاره به اینکه پژوهش در کارهایی که سراغ یک داستان مبتنی بر روایت های شفاهی رفته و اسناد مکتوب در ارتباط با آن وجود ندارد، خیلی دشوار می باشد، اظهار داشت: از کل موجودیت گل محمد در نهایت ۴ یا ۵ فریم عکس پیدا کردیم، تنها ۲ برگ سند از شکایت افراد نسبت به او وجود دارد و هیچ سند مکتوب دیگری در دسترس نیست. این اتفاق در بازه زمانی ۱۳۲۰ رخ داده است و بیشتر از ۸۰ سال فاصله زمانی وجود دارد. وی با اشاره این که از اوایل دوران دبیرستان به فکر تحقیق در رابطه با این موضوع افتاده است، اضافه کرد: آن زمان می گفتند شیروهان که آخرین رفیق گل محمد بوده، مرده است. با شروع مستند تصمیم گرفتم تفحص میدانی انجام دهم و تلاش کنم با حضور میان مردم به سرنخ برسم. اضافه شدن آقای کارگری به پیشرفت کار خیلی کمک کرد؛ وی راوی این فیلم است و سالهای زیادی روی این مورد تحقیق کرده و نخستین کسی بوده است که پس از انقلاب این ترانه با صدای او از رادیو و تلویزیون پخش گردید.
این کارگردان ضمن اشاره به این که حین پژوهش توانسته نسل دوم افراد در رابطه با شخصیت های اصلی و اثرگذار قصه را پیدا کند، اظهار داشت: دختر گل محمد، پسر خان محمد، بچه های بیگ محمد و... را پیدا و قصه را از نسل دوم روایت کردم. در عین این روایت، تلاش کردم آن چیزی که به حقیقت نزدیک است برگزیده و در مستند قرار دهم. وی ضمن یادآوری زمان بر بودن پژوهشها در سبزوار، اظهار داشت: در نیشابور و مشهد حدود ۵۰ ساعت فیلمبرداری انجام دادم؛ مصاحبه های زیادی گرفتم اما بسیاری از آنها را وارد فیلم نکردم چون که بعضی از این خاطرات به دور از حقیقت بود. سعی کردیم روایتی عرضه نماییم که مستندترین روایت مبتنی بر حقیقت باشد. این مستندساز، چالش اصلی در مستندهای مبتنی بر روایت شفاهی را کمبود مدرک و داکیومنت عنوان نمود و اضافه کرد: نبود منبع مستند مکتوب یا تصویری مهم ترین چالش ما بود. دیگر چالشی که داشتیم تشخیص و تفکیک روایت صحیح و غیرصحیح از هم بود مثلاً به من گفتند پسر گل محمد رئیس کمیته تهران در اوایل انقلاب بوده است اما بعد از کلی پژوهش متوجه شدم او اصلا پسری نداشته است.
او در آخر صحبت هایش مطرح کرد: با پرداختن به این اشخاص بخشی از تاریخ و فرهنگ یک شهر را زنده می نماییم. اگر به این افراد نپردازیم امکان دارد خرده فرهنگ ها فراموش شوند. باید به گرامی داشتن خرده فرهنگ ها دقت نماییم. «شرق وحشی» جستجویی است در رابطه با گل محمد کلمیشی، یک یاغی سرکوب شده که بخش بزرگی از مردم سبزوار و خراسان، بعنوان یک مرد آزاده و قهرمانی مظلوم از او یاد می کنند. مرثیه ای که از زبان مادر گل محمد برای مرگ او سروده شده و تابحال توسط هنرمندان مختلفی اجرا شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب