هنر ۱۴۰۳ در آینه مهر ؛
چهره های تجسمی 1403 از پدر گرافیک مقاومت تا موزه ای که می درخشد!
مجله سرگرمی: در سالی که گذشت تعدادی از هنرمندان توانستند اثرگذار ظاهر شوند و تحولات مثبتی را برای هنرهای تجسمی رقم بزنند.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-آزاده فضلی؛ هنرهای تجسمی در ۳۶۶ روز سال ۱۴۰۳ بگونه ای رقم خورد که در آن برخی هنرمندانی که در قهر یا دوری به سر می بردند، باردیگر به میدان آمدند. البته این مورد به آن معنا نیست که هنرهای تجسمی و هنرمندان فعال در آن، تا پیش از این، اثری خلق نکرده باشند چونکه قاطبه جامعه هنری نشان داده است هنرمندی که اثری جدید خلق نکند یا در راه تولید و خلق پیش نرود، هنرمندی مؤثر نخواهد بود.
در سال ۱۴۰۳ با عنایت به تغییر دولت و تحولاتی که در بعضی رویدادها اتفاق افتاد، هنرهای تجسمی نیز دستخوش تحولی شد که برخی هنرمندان با آن همسو شدند و برخی دیگر، دوری گزیدند اما در هر حال، خوش بین هستیم که هنرهای تجسمی در سال ۱۴۰۳، وضعیت ثابتی نسبت به سال قبلش داشته است.
در ادامه، کارنامه چهره هایی را مرور نماییم که هر یک در عرصه فعالیت خود توانستند تاثیر گذار ظاهر شوند و قسمتی از تحولات را برای «هنرهای تجسمی» یک سال قبل رقم بزنند.
مسعود نجابتی؛ از پرچم داری هنر انقلاب تا واکنش سریع به اتفاقات حوزه مقاومت
انتخاب مسعود نجابتی به عنوان چهره سال هنر انقلاب سال ۱۴۰۲، یکی از اتفاقات خوب دهمین دوره معرفی چهره هنر انقلاب بود که در فروردین ماه ۱۴۰۳ اتفاق افتاد، چونکه مسعود نجابتی هنرمندی است که طی سالیان اخیر فعالیتهای مختلفی در جهت ترویج هنر انقلاب و مقاومت و آموزش نیروهای علاقه مند در این حوزه داشته است و به صورتی یکی از پرچم داران این عرصه در بخش ملی و بین الملل بشمار می رود.
همچنین، همزمان با مراسم خاکسپاری پیکر شهید سیدحسن نصرالله در لبنان، مسعود نجابتی یادداشتی در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد که در آن درباره ی طراحی سنگ مزار این شهید بزرگوار آگاهی داده بود. در قسمتی از یادداشت نجابتی آمده است: «طرح اولیه سنگ مزار، تصویری از «کعبه» در ذهن ها تداعی می کرد! هر طرحی که داده می شد، بیم آن بود که دست مایه تبلیغات دشمن شود. از طرفی می دانستیم دوستان لبنانی، ذائقه ای مدرن دارند و نه سنتی! کلی «اتود» زدیم، اما رضایتمند نبود. انگار معماری می خواست ما را به چالش بکشد: «یا مدرنیته را فریاد بزن، یا سنت را! که یاد طرحی افتادم که سال ها پیش برای گنبد مصلای تهران کشیده بودم؛ طرحی از «شهادت ثلاثه» با خطوط معقلی که پذیرفته نشد و به بایگانی رفت، اما امروز...
طرح ها را متناسب با ابعاد سازه مزار تغییر دادم و روی دیواره های مزار سید گستردم. با خود گفتم: «این طرح، قرار بود در تلفیق گنبد مصلی تهران باشد، اما تقدیر چنین شد که همنشین مزار سید عزیز شود در بیروت.»
مسعود نجابتی همچنین، در سومین رویداد بین المللی کارتون، کاریکاتور و پوستر «هولوساید» که سال ۱۴۰۳ شروع شد، یکی از داوران و از اعضاء شورای سیاست گذاری رویداد بود.
«گرافیک مقاومت» مدیون نجابتی و عده ای اندک از فعالان این حوزه است. نجابتی فعالیتهای بسیاری در عرصه ملی و بین الملل در حوزه ارزش های دینی، مقاومت و مبارزه با استکبار جهانی و رژیم صهیونیستی در کارنامه دارد و به صورتی می توان گفت معرفی او به عنوان «چهره هنر انقلاب» باید زودتر از امسال اتفاق می افتاد. نجابتی بعد از دریافت تندیس «چهره سال هنر انقلاب» در سخنانی، شاخصه هنر انقلاب را عینیت بخشیدن به آرمان های انقلاب دانست و تصریح کرد: مفهوم آزادی را که از معانی اصیل انقلاب است، به درستی تصویر نکردیم که موجب شد دشمن به مبتذل ترین شکل از این کلمه استفاده نماید و معادله بی بند و باری را برای آن لحاظ کند. مجسم کردن و عینیت بخشیدن به این واژه های مقدس ویژه ترین بخش هنر انقلاب است.
مسعود نجابتی مدیر کانون «هنر شیعی» که در بزنگاه ها، برای خلق آثار واکنش سریع و اثرگذار پیش قدم است، پیش از این، در آذر سال ۱۴۰۱ شعاری را خطاب به رژیم صهیونیستی روی دیوار مرزی سرزمین های اشغال شده توسط این رژیم، در قالب نقاشی خط با این مضمون نوشت: «سَنُصَلّی فی القدس؛ در قدس نماز خواهیم خواند». آثار نجابتی اغلب با تاکید بر به کارگیری خوشنویسی و نوشتار فارسی همراه هستند و این شعار نیز از همین خاصیت ها برخوردار بود.
فروردین ماه سال ۱۴۰۲ بود که مسعود نجابتی، دیوار حایل بین جنوب لبنان و سرزمین های اشغالی را نمایشگاه آثار هنرمندان جبهه مقاومت و دیوارنگاره «نصر من الله و فتح قریب» خواند و به همراه هنرمندانی از کشورهای فلسطین، الجزایر، سوریه، مصر و لبنان به نمایندگی از جبهه هنرمندان مقاومت در مرز سرزمین های اشغالی حاضر شد و این دیوارنگاره را طراحی کرد. همزمان با عملیات «طوفان الاقصی» بود که نجابتی لوگویی با مضمون طوفان الاقصی طراحی کرد که به عنوان نماد این عملیات، بارها منتشر و استفاده شد.
همچنین، بعد از حمله رژیم صهیونیستی به سفارت ایران در سوریه و شهادت تنی چند از نیروهای ایرانی همچون شهید محمدرضا زاهدی، رویداد هنری «الثار قادم» (انتقام در راه است) با مشارکت مسعود نجابتی از ایران، عبدالعزیز دهر از عراق، ادیر جودار و بلیعد جعودان از الجزایر، علی جروان از فلسطین و محی الدین الحمصی از سوریه در اردوگاه یرموک و در بین آوارگان فلسطینی رقم خورد.
رضا مافی؛ هنرمندی که از هنرش غافل بودیم
رضا مافی از هنرمندان خوشنویس و نقاشی خط است که در روز ابتدایی مهر ۱۳۶۱ و در پشت صحنه سریال «هزاردستان» با افتادن از روی اسب به کما رفت و سپس در ۴ مهر همان سال درگذشت و پیکر او نیز در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی دفن شد.
پس از ۴۱ سال، روز ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ نمایشگاه آثار رضا مافی در موزه هنرهای معاصر تهران با نمایش آثار خوشنویسی، نقاشی خط و سیاه مشق این هنرمند برگزار شد که نمایشگاهی هنری با محوریت فرهنگی و پژوهشی بود و با بررسی و نمایش آثار خلاقانه، لوازم و مجموعه شخصی و هنری هنرمند و از دید او برپا شد. این نمایشگاه پژوهشی در حوزه هنر و فرهنگ و در جهت پشتیبانی از هنر خوشنویسی به عنوان میراث فرهنگی ناملموس ایران برگزار شد و فرصتی بود برای معرفی و درک بهتر از نوآوری و خلاقیت های یک هنرمند تاثیر گذار و بررسی اثراتی که او در این عرصه به یادگار گذاشته است.
رضا مافی کسی است که خودرا «خطاط نقاش» می نامید؛ درجه خوشنویسی او ممتاز بود و ابداعات و خلاقیت هایی داشت که از دنیای خط وارد نقاشی می شد یعنی خطاط نقاش بود و خودش را از این جهت، نخستین کسی در ایران می دانست که اثر نقاشی خط دارد.
رضا مافی هنرمندی با درونی جوشان و نگاهی رو به آینده بود که به شخصیت هنری و آثار زنده یاد سهراب سپهری دلبستگی زیادی داشت. درون مایه کارهای نقاشی سهراب سپهری از هنر شرق دور متأثر بود و مافی به تعبیر نزدیکانش طرح ها و تصویر عمده نقاشی های سپهری را در حافظه بصری خود داشت و از نظر فکری و معنوی به اشعار او بسیار علاقه مند بود. حتی اوج این علاقه مندی را در نوار صوتی با قرائتی مملو از احساس اشعار سپهری که با زمینه موسیقی آرام تلفیق شده، نشان داده است. به همین دلیل نگاه آئینه سان مافی به اندیشه و ته رنگ نقاشی و شعر سپهری در آثارش تجلی دارد. این تجلی را می توان در نمایشگاه رضا مافی شاهد بود. تعدادی از تابلوهای موفق مافی که برمبنای قالب سیاه مشق شکل گرفته گویی ترجمه خوشنویسانه تابلوهای «سلسله درختان» سهراب سپهری است که تنیدگی و در هم رفتن برشی از تنه های درختان جنگلی را ترسیم کرده و مافی در همان زمینه به بازی با حروف پرداخته که در نوع خود آثاری زیبا با ریتم دلنشین به وجود آورده است.
علی حاتمی کارگردان فقید سینما نیز ارادت بسیاری به رضا مافی داشت و خواست که این ارادت را در سریال «هزاردستان» به نمایش بگذارد. در این سریال، نقش رضا خوشنویس را جمشید مشایخی ایفا کرد اما دستان خوشنویسی که در سکانس های این سریال دیده می شود، رضا مافی بود. تیتراژ ابتدایی این سریال نیز برگرفته از قطرات خون و مرکب خوشنویسی است که از خلاقیت های خطاطی رضا مافی بوده است.
موزه هنرهای معاصر تهران؛ به مثابه شخصیتی که در هنرهای تجسمی می درخشد!
در سالی که گذشت، موزه هنرهای معاصر تهران نقش ویژه ای در جریان اتفاقات و رویدادهای هنرهای تجسمی داشت، بنابراین می توان موزه هنرهای معاصر تهران را به مثابه یک شخص درنظر گرفت. اگر این موزه را به عنوان یک شخصیت تصور نماییم، خاصیت هایی چون «شخصیت فرهنگی»، «حافظ میراث»، «تطابق با زمانه» و «فضای اجتماعی» را می توان به آن نسبت داد که در سال ۱۴۰۳ این موزه توانست به مثابه یک شخص، تمام خاصیت های مذکور را داشته باشد و نقشی اساسی در روند فعالیتهای تجسمی کشور ایفا کند.
موزه هنرهای معاصر تهران به عنوان یک شخص، درگیر در گفتگوهای هنری است و آثار مختلفی را نمایش می دهد که داستان ها و مفاهیم عمیق فرهنگی و اجتماعی را منتقل می کنند. این موزه بطور مداوم با تغییرات و تحولات هنری و اجتماعی هماهنگ است و نمایشگاه های جدیدی را از دل گنجینه آثارش با موضوعات روز به روز برپا کرد.
در سال ۱۴۰۳، چندین نمایشگاه شاخص برگزار شد که تأثیر به سزایی در مباحث آموزشی و ترویجی تجسمی داشت که از آن جمله می توان به «بر فراز دشت»، «نمایشگاه آثار رضا مافی»، «نقشی بر سنگ» شامل آثار هنرمندان داخلی و بین المللی با موضوع فلسطین، «چشم در چشم»، «همسفر آفتاب»، «آثار مارکو گریگوریان» و «پیکاسو در تهران» اشاره نمود.
نمایشگاه «بر فراز دشت» متشکل از آثار منتخب هنرمندان ایرانی و خارجی از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران بود که از نیمه اسفند ۱۴۰۲ تا نیمه اردیبهشت ۱۴۰۳ برگزار گردید. این نمایشگاه متشکل از ۷۰ اثر برجسته از نقاشان بزرگ خارجی و ایرانی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران همچون آثاری از کلود مونه، کامی پیسارو، ژان دافی، دیوید هاکنی، لودویک پیت، سهراب سپهری، ابوالقاسم سعیدی، پرویز کلانتری، جلال شباهنگی، حسین محجوبی، فریده لاشایی، میرعبدالرضا دریابیگی، محمود جوادی پور، ناصر عصار، علی آذرگین، محمد رادوند، داوود امدادیان، علی گلستانه، منوچهر نیازی، علی محمد حیدریان، رضا شهابی، محسن سهیلی، علی اکبر یاسمی و پروانه اعتمادی بود.
نمایشگاه «نقشی بر سنگ» شامل آثار هنرمندان ایرانی و بین المللی با موضوع فلسطین ۱۹ تیر تا ۱۸ شهریور در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار گردید. در این نمایشگاه، بالاتر از ۱۰۰ اثر از آثار هنرمندان برجسته ایرانی، فلسطینی و بین المللی همچون حبیب الله صادقی، کاظم چلیپا، ایرج اسکندری، حسین خسروجردی، ناصر پلنگی، غلامعلی طاهری، مصطفی گودرزی، مرتضی اسدی، عبدالحمید قدیریان، احمد اسفندیاری، محمدعلی ترقی جاه، حبیب الله آیت اللهی، علی وزیریان، مصطفی ندرلو، سلیمان منصور، نبیل عنانی، مصطفی حلاج، مونا سعودی، کمال بلاطه، نوید نبعه، برهان کرکوتلی، عبدالمعطی ابوزید، عبدالرحمن المزین، حسین سعید، توفیق عبدالعال، ابراهیم هزیمه، محمد الشاعر، جمال افغانی، مارک ویریش، کلود لازار و … به معرض نمایش گذاشته شد.
نمایشگاه پرتره های گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران با عنوان «چشم در چشم» که شامل منتخبی از آثار ایرانی و خارجی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران بود، ۱۵ مهر ۱۴۰۳ راه اندازی شد. این نمایشگاه که به پرتره در هنر مدرن و معاصر می پرداخت، با نگاهی پژوهشی اهتمام در کنکاش مضامین تصویری در رابطه با پرتره دارد. در نمایشگاه «چشم در چشم» بالاتر از ۱۲۰ اثر در قالب هایی چون نقاشی، مجسمه و عکس از هنرمندانی چون فرانسیس بی کن، لوترک، پیکاسو، ونسان ونگوگ، اندی وارهول، جیاکومتی، جیمز انسور، ادوارد مونه، جیم داین، رابرت راشنبرگ، فرنان لژه، خوان میرو، کمال الملک، بهمن محصص، مارکو گریگوریان، محمود جوادی پور، احمد اسفندیاری، ژازه تباتبایی، کامبیز درم بخش، غلامحسن نامی، مهدی سحابی، فرشید ملکی، کوروش گلناری و … ارائه شد.
مسعود کیمیایی؛ نقاش یا فیلمساز؟
مسعود کیمیایی به عنوان یک کارگردان و نویسنده سینما شناخته می شود و عمدتا به علت آثارش در عرصه سینما معروف است. او یکی از شخصیت های تاثیر گذار تاریخ سینمای ایران است که با فیلم هایش به بررسی موضوعات اجتماعی و فرهنگی پرداخته است. مسعود کیمیایی در سال ۱۴۰۳، نمایشگاه نقاشی با عنوان «جسدهای جاندار» را در گالری ثالث برگزار کرد که مخالفان و موافقان بسیاری داشت. مخالفان او جمعی از هنرمندان نقاش بودند که ریشه مخالفتشان به ورود کیمیایی به دنیای نقاشی برمی گشت و موافقان او نیز همان طرفداران سینمای کیمیایی بودند.
جدای از این، اما نقاشی های مسعود کیمیایی فارغ از اظهارنظرهایی که درباره ی آنها وجود داشت، دارای جنبه های بصری و هنری نقاشی نیز بود؛ همان طور که تعدادی از فیلم های کیمیایی از نظر بصری و طراحی صحنه دارای زیبایی های خاصی هستند که می توان آنها را به صورتی به نقاشی تشبیه کرد. وی در آثارش از نمادها و نشانه ها بطور مؤثری بهره برده که این امر گاهی به صورتی به تصویرسازی و نقاشی مرتبط می شود و کیمیایی همان تصاویر را روی بوم نیز آورد.
از دیگر خاصیت های آثار کیمیایی می توان توجه به جزییات در طراحی و عناصر، سمبل ها و نشانه ها برای بیان مفاهیم عمیق و استفاده از نور و سایه پررنگ اشاره نمود که سبب می شود نقاشی های وی مفهومی و سوررئالیست باشد. با این وجود که کیمیایی به عنوان «نقاش» شناخته نمی شود و تمرکز اصلی او روی سینما و داستان پردازی است اما می توان اظهار داشت که وی توانسته از نظریه های هنری و بصری نقاشی در کارهای خود بهره برداری کند.
صابر شیخ رضایی؛ نمایش غفلت های بزرگ هنری درباره ی فلسطین و شکستن حصر رسانه های دروغ پرداز غربی و عربی
یکی از هنرمندان پیشتاز در جریان «طوفان الاقصی» و اتفاقات پس از آن در خلق آثار هنری، صابر شیخ رضایی است، هنرمندی که سال قبل نیز او را به عنوان چهره هنر تجسمی معرفی کردیم و شاید تنها هنرمندی باشد که در ۲ سال متوالی در بین چهره های تجسمی منتخب می شود. صابر شیخ رضایی در سال ۱۴۰۳ علاوه بر فعالیت هایش در «طوفان الاقصی»، نمایشگاهی بین المللی از آثار گرافیکی و پوستر هنرمندان با عنوان «همچنان؛ طوفان» به راه انداخت که حتی در کشورهای منطقه نیز برگزار گردید.
نمایشگاه آثار گرافیکی و مفهومی «همچنان؛ طوفان» متشکل از آثار ۸۰ هنرمند از پنج قاره و ۲۳ کشور جهان، در عرصه هنری شروع به کار کرد. «همچنان؛ طوفان» میزبان آثار هنرمندانی از فلسطین، استرالیا، کانادا، کلمبیا، مصر، اسپانیا، آلمان، امارات متحده عربی، ایالات متحده آمریکا، لبنان، اندونزی، عراق، ایتالیا، اردن، کویت، لیبی، مالزی، هلند، نروژ، عمان، پاکستان، پرتغال، انگلستان، اروگوئه و یمن است. این جمع از هنرمندان بین المللی که آثاری ویژه برای فلسطین ارائه کردند، کم نظیر بود، خصوصاً این که این نمایشگاه در بغداد نیز برگزار گردید.
شیخ رضایی، این نمایشگاه را دربرگیرنده مطالبی متنوع از هنرمندان ایران و جهان دانست که حتی برخی سرفصل ها از نظر هنرمندان نکته سنج ایرانی مغفول مانده است.
وی درباره ی این نمایشگاه به خبرنگار مهر اظهار داشت: آثار نمایشگاه با اولویت داشتن قابلیت های برتر فرمی، فنی و محتوایی جمع آوری شده اند ولی نخ تسبیح روایی اصلی و مشترک آثار همان خط روایت مسایل فلسطین و وقایع در رابطه با غزه و نیز زوایای محتوایی مؤثر بر داستان امروز غزه است همچون رسوایی فرهنگ غرب و دوگانگی برخورد مجامع جهانی و حقوق بشری و ریشه های استعماری و باندهای تبهکاری سیاسی و نظامی در غرب آسیا و آثار تلخ قلدری مولود حرامزاده آن یعنی رژیم غاصب قدس در منطقه ما.
وی اضافه کرد: تبیین جدی مرز تفاوت قاتل و مقتول در جهان امروز، با شکستن حصر رسانه های بدنه و دروغ پرداز جهان غربی و حتی عربی میسر می شود. امیدوارم نمایش این آثار هنری که نگاه ویژه عاطفی و انسانی دارند در جهت آگاهی بخشی بتوانند بر محکومیت های حقوقی و قانونی همچون کشتار بالاتر از ۱۷ هزار کودک مؤثر باشند و جهت درست تاریخی بشر را برای لطمه دیدگان از دروغ های رسانه ها، روشن کنند. «همچنان؛ طوفان» از این زاویه انتخاب گردید که تأکید نماییم «طوفان الاقصی» که با یک رویکرد دفاعی، نظامی آغاز شد توسط هنرمندان به زبان هنر و در حیطه جنگ نرم و وجدانیات پیش می رود و این که خواستم با این عنوان بگویم که انرژی و حرارت روز عملیات «طوفان الاقصی» بازهم ادامه دارد.
این هنرمند که آثار خاص بسیاری را در چند سال اخیر در قالب پوستر و طرح گرافیکی منتشر نموده است در یکی از طرح هایش به «حنظله» که نمادی از مبارزات فلسطینی ها است، اشاره داشت اما این دفعه حنظله را با بدنی قوی و مشتی گره کرده و آماده برای مبارزه با رژیم جعلی تصویر کرد که بسیار وایرال شد و مورد توجه قرار گرفت. شیخ رضایی در زبان تصویری که خلق می کند، لهجه دارد؛ ظرافت قلم در تصویرسازی و استخدام تصاویر با این که تنوع تصویرسازی و شناخت تایپوگرافی دارد، قلمش را منحصر به فرد می کند.
منبع: مجله سرگرمی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب