نیشابور بزرگ کجاست؟
مجله سرگرمی: در نشستی در دانشگاه تهران که به بهانه انتشار دانشنامه «نیشابور بزرگ» برگزارشد، حاضران در این زمینه سخن گفتند که نام نیشابور را به آسانی می شنویم و به کار می بریم اما لازم است یک دفعه دیگر از خود بپرسیم «نیشابور» کجاست؛ تا به اهمیت و نقش آن در تاریخ ایران بیشتر پی ببریم.
به گزارش مجله سرگرمی به نقل از ایسنا، مراسم رونمایی از کتاب هشت جلدی «دانش نامه نیشابور بزرگ»، تالیف امید امجد (استاد دانشگاه تهران) بعدازظهر روز یک شنبه دوم بهمن ماه ۱۴۰۱، در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران انجام شد.
این مجموعه هشت جلدی که توسط کمیسیون ملی یونسکو به چاپ رسیده، حاوی اطلاعات جامعی از شهر نیشابور تاریخی و نیز نیشابور بزرگ جدید شامل سه شهرستان نیشابور، زبرخان و فیروزه است که زیر نظر امید امجد (استاد دانشگاه تهران) در قالب یک تیم تحقیقاتی، طی هفت سال، انجام شده و به انتها رسیده است.
در مراسم رونمایی این کتاب، علاوه بر علی اکبر متکان (دبیرکل یونسکو در ایران)، تعدادی از استادان و دانشجویان دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، همچون منوچهر اکبری (استاد دانشکده ادبیات) و سیدمحمدمنصور طباطبایی (استاد دانشگاه و نسخه شناس) حضور داشتند. دبیری این برنامه را نیز علی آبان (شاعر و مدرس دانشگاه) بر عهده داشت.
در این مراسم امید مجد - مؤلف مجموعه - در سخنانی اظهار داشت: ما برای نگارش این کتاب، تاریخ نیشابور را تماماً خوانده و در آن گشته ایم. برای مثال، در قسمت رجال و مشاهیر، نزدیک به هشت هزار اسم و داستان را بررسی کردیم که هیچ گاه نامشان را نشنیده بودیم. «سندباد نشابوری» یکی از آن نام هایی است که تا قبل از این، هیچ گاه نمی شناختیم. یا یکی از اولین قیام ها در مقابل سلطه اعراب، قیام یک شاهدخت ساسانی در نیشابور بوده؛ چنان که او به پا خواسته اما شکست خورده است.
او افزود: نیشابور در گذشته به قدری از نظر پایگاه فرهنگی و علمی مطرح بوده است که حتی خیلی از بزرگان اهل تسنّن در آن دفن شده اند یا خیلِ زیادی از علما و دانشمندان مانند شیخ صدوق، ابن بابویه و زکریای رازی در نیشابور درس خوانده اند.
این پژوهشگر اظهار داشت: ما از شهر نیشابور زیاد صحبت کرده ایم. اما باید باردیگر از خود بپرسیم این شهر کجاست؟ از آنجا که در طول تاریخ، همیشه گستردگی خراسان بسیار زیاد بوده، نیشابور به عنوان مرکز علم و دانش، مرکزیت داشته است؛ کما اینکه برای نگارش تاریخ این شهر، به منابع و ماخذ زیادی نیاز بود؛ خصوصاً در دوران معاصر.
علی اکبر متکان - دبیرکل یونسکو در ایران - نیز درباره ی شهر نیشابور اظهار داشت: نخستین بار اسم «نیشابور» در کتاب «اوستا»، به مفهوم شهر شکوه و آبادانی آمده است. در طول تاریخ، با وجود تغییرات چندین باره نیشابور، مثل حریق و ویرانی توسط غزنویان و مغولان، این شهر بارها از نو ساخته شد. این شهر، شهر «ابومسلم خراسانی» بود. همین طور شهرت زیادی از آن به «مدرسه/دانشگاه نظامیّه» برمی گردد.
او درباره ی اقدامات انجام شده از طرف یونسکو در امتداد ارتقای کیفی این شهر، این طور توضیح داد: تا کنون یونسکو تلاش هایی کرده است تا پرونده نیشابور به عنوان یک شهر خلاق در لیست ملی میراث های یونسکو ثبت جهانی شود. همین طور پرونده دیگرِ درحال تهیه و در دست یونسکو، ایجاد گذرگاهی فرهنگی بین مقبره خیام و عطار نیشابوری است. لازم به ذکر است، نیشابور، تنها شهری است که دو دانشمندش ثبت جهانی یونسکو شده اند.
دبیرکل یونسکو در ایران در اختتام اظهار داشت: «نیشابور» شهر هزارمسجد است. شهر مردمی است که اهل علم و دانش بوده اند و با اتکا به همین ویژگی، مقابل حمله‌ی قوم مغول ایستادند و مقاومت کردند. تاریخ مردم نیشابور با تاکید بر زیست اجتماعی و تاریخی مردم و تا حدودی شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اقشار این شهر، مورد بررسی قرار گرفته است.
منوچهر اکبری (استاد زبان و ادبیات دانشگاه تهران) ضمن اشاره به نکاتی که باید در نسخه های تکمیلی اصلاح گردد، درباره ی این کتاب مرجع اظهار داشت: «دانشنامه» کتابی مرجع است، خلاصه ی آخرین تحقیقات و مقالات تمام شده، که باید تا ۵۰ سال ماندگاری داشته باشد تا بتوان به آن استناد کرد.
وی در ادامه، درباره ی هزینه ها، حامیانِ مالی و سختکوشی مجد در، گردآوری، تدوین، بازخوانی، تطبیق و... اضافه کرد: بسیاری از آثار ممکنست بتوانند مقاله یا کتاب شوند اما این قدر قابلیت ندارند که تبدیل با چند جلد کتاب بشوند.
این استاد دانشگاه، درباره ی نام گذاری این اثر چنین اظهار داشت: در اینکه اسم این دانش نامه بجای دانش نامه بزرگ نیشابور، «دانش نامه نیشابور بزرگ» است، باید به نویسندگان این اثر باید تبریک گفت؛ چونکه این شهر از نخستین شهرهای مقاومت در مقابل حمله مغول هاست.
سیدمحمدمنصور طباطبایی - از استادان دانشگاه تهران - نیز در امتداد ارزش گذاری این اثر، با فاخر و درخور توصیف کردن آن، اظهار داشت: اگر دو معنا برای «نیشابور» در نظر بگیریم، می توانیم آنرا به «نیشابور خراسان» و «نیشابوری که مرکز ایران در قرن چهارم است»، تقسیم نماییم که جایگاهی مثل بغداد در عراق یا تهران در ایران فعلی دارد؛ کما اینکه خیلی از محدثان و دانشمندان بزرگ ایران در نیشابور درس خوانده اند.
تیم تحقیقاتی و نویسندگان این مجموعه‌ی هشت جلدی، عبارت بودند از: بکائیان، بایگی، گرایلی، کاظم خانلو، زمانی، غفاری، رضایی، طاهری، عباس کرخی، و عربخانی.
جلد اول این کتاب شامل تاریخ نیشابور از شروع تا پایان پهلوی اول است که به تفکیک دوره های هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، ایلخانیان، تیموریان، صفویان، افشاریان، زندیه، قاجار و پهلوی نوشته شده است. جلدهای دوم تا چهارم، شامل مشاهیر و رجال نیشابور کهن است که حدوداً هشت هزار نام از اهل علم و دانش، دین، لشکری، امیر، وزیر، فقیه، محدث، هنرمند، کاتب، موسیقی دان، پزشک، و ریاضی دان را با جزئیات، تا شروع سده چهاردهم در بر دارد.
جلد پنجم حاوی تمام اطلاعات شهرشناسی از نظر جغرافیای طبیعی، صنعتی، کشاورزی، انسانی، زمین شناسی و مراکز گردشگری و بقاع متبرکه و آثار ثبتی میراث فرهنگی و دیرینه شناسی است. جلدهای ششم و هفتم نیز به تفصیل به معرفی روستاهای نیشابور بزرگ پرداخته و هر روستا را با اطلاعات کاملی از آنچه دارند و ندارند، معرفی می کنند. جلد هشتم و پایانی این اثر، بحث مستوفایی از زبان، آداب و رسوم، فرهنگ و افسانه های نیشابوریان را در خود جای داده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب